Kabinet-Schoof presenteert zijn gespreksagenda voor de WIA

Afschaffing van de WGA-vervolguitkering en de IVA op de korte termijn. En een stelsel met latere medische beoordeling plus een uniforme lage basisverzekering voor alle werkenden op de lange termijn. Dit zijn de voornaamste onderwerpen waarover het kabinet de komende periode met alle stakeholders in gesprek wil, zo blijkt uit een Kamerbrief van minister Van Hijum (SZW). We zetten op een rij welke aanpak het kabinet kiest en welke gespreksonderwerpen het nog meer voorziet.

Onderstaand overzicht volgt grotendeels de volgorde van de Kamerbrief. Alleen waar dit voor een goed begrip voor de lezer beter uitpakte is hiervan afgeweken.

Het kabinet start met OCTAS-variant 1, maar houdt ook 2 andere ideeën vast

Het kabinet heeft van álle ideeën uit de 3 OCTAS-varianten de effecten voor uitvoerbaarheid en uitlegbaarheid, werkgevers, werknemers, arbeidsmarkt en overheidsbudget op een rij gezet.
Een belangrijk inzicht is dat de ideeën uit variant 1 (‘Huidig stelsel beter’) in dit stadium concreter zijn uit te werken dan die uit variant 2 (‘Werk staat voorop’) en 3 (‘Basis voor werkenden’).
Voor de korte termijn focust het kabinet daarom op variant 1, maar voor de langere termijn houdt het ook 2 ideeën uit de andere varianten vast.
Dit betreft het idee om aanvankelijk vooral te focussen op re-integratie en pas later (medisch) te beoordelen, en het idee om regelingen voor verschillende groepen deels te harmoniseren.
Bij dit laatste gaat het niet alleen om werknemers en zelfstandigen, maar ook om werknemers met een vast of juist flexibel dienstverband.
De gedachten gaan uit naar een uniforme lage basisverzekering voor iedereen, met (al dan niet verplichte) aanvullende verzekering voor werknemers.

Er komt een brede discussie over nieuwe balans in het stelsel

Bij de planvorming voor de lange termijn houdt het kabinet vast aan de 2 hoofddoelen van het stelsel: inkomensverlies verzekeren en de arbeidsparticipatie versterken.
Om deze doelen te kunnen realiseren, moet het stelsel volgens het kabinet voldoen aan 4 kwaliteitseisen: uitgaan van de menselijke maat, eenvoud, uitvoerbaarheid en betaalbaarheid.
Werken met deze eisen betekent een nieuw evenwicht vinden tussen gerichtheid en prikkels aan de ene kant en meer bestaanszekerheid en rust als basis voor werkhervatting aan de andere kant.
Verder moet er bij samenloop van uitkering, heffingskortingen en toeslagen evenwicht zijn tussen de inkomenszekerheid die mensen ervaren en het principe dat werken altijd moet lonen.
Het kabinet gaat hierover in gesprek met ervaringsdeskundigen, hun vertegenwoordigende organisaties en werkgevers- en werknemersorganisaties.
Mogelijk laat het ook nader onderzoek uitvoeren om te achterhalen of onderliggende aannames bij beleidsvoornemens kloppen en welke kosten aan beoogde stelselwijzigingen zijn verbonden.

Afschaffing van de WGA VVU en de IVA staan als eerste op de agenda

Een OCTAS-maatregel waar het kabinet op korte termijn mee aan de slag wil is het verminderen van het aantal uitkeringsregimes binnen de Wet WIA.
Het gaat dan concreet om het afschaffen van de WGA-vervolguitkering (VVU) en de IVA. Bij deze laatste maatregel wil het kabinet wel de optie van een vervroegde WIA-aanvraag behouden.
Het kabinet beseft dat deze ingrepen het stelsel minder gericht maken, maar vindt zwaarder wegen dat ze het sterk vereenvoudigen en houdbaar maken voor de toekomst.
Het wil met alle betrokken partijen over deze ideeën in gesprek, maar staat er ook voor open als deze hierbij andere OCTAS-ideeën willen betrekken.
Gespreksonderwerpen die het kabinet ook voorziet zijn de doorberekening van uitkeringslasten aan werkgevers, de inrichting van de hybride markt en verlaging van de WIA-drempel.
Het pakket maatregelen voor de korte termijn moet vóór de zomer van 2025 klaar zijn, inclusief een planning van benodigde wetgeving en een raming van financiële consequenties.

Meer doorberekening aan werkgevers wordt lastig te vermijden

Afschaffing van de WGA-vervolguitkering en afschaffing van de IVA-uitkering leiden volgens het kabinet allebei tot meer risicoafhankelijke doorberekening van uitkeringslasten aan werkgevers.
De verkorting van de doorberekening van 10 naar 5 jaar die OCTAS heeft geadviseerd kan dit effect volgens onderzoek wel verminderen, maar niet volledig wegnemen.
Een nadeel van deze optie is dat hij het evenwicht op de hybride markt zodanig kan verstoren dat het voor private aanbieders niet langer interessant is om bepaalde diensten aan te bieden.

Het kabinet ziet weinig heil in verlaging van de WIA-drempel

Ten aanzien van verlaging van de huidige WIA-drempel van 35% inkomensverlies heeft het kabinet 2 opties laten onderzoeken: verlaging naar 25% en naar 15%.
In beide gevallen is het kabinet uitgegaan van een doorwerking naar de Ziektewet, omdat bij de Eerstejaars Ziektewetbeoordeling dezelfde drempel van kracht is.
Volgens de inventarisatie hebben beide drempelverlagingen geen of maar een beperkt effect op de inkomenspositie en arbeidsparticipatie van de meest kwetsbare werknemers.
Ze hebben allebei wel als belangrijk nadeel dat ze de Ziektewet- en WIA-populatie vergroten, met alle nadelen voor uitvoerbaarheid en betaalbaarheid van dien.
Het voornaamste nadeel voor de uitvoerbaarheid bestaat uit 4.000 tot 6.000 (drempel 25%) of 8.000 tot 11.000 (drempel 15%) extra (her)beoordelingen per jaar.
Het nadeel voor de betaalbaarheid bestaat uit € 290 miljoen (drempel 25%) tot € 500 miljoen (drempel 15%) aan extra WIA-uitgaven.
Het kabinet vindt het niet nodig om een ontslagverbod voor 35-minners in te voeren, maar houdt wel in de gaten of werkgevers en werknemers deze groep voldoende aan het werk houden.
Extern juridisch advies moet duidelijk maken of het ILO-verdrag Nederland verplicht tot meer of andere ingrepen dan het kabinet nu van plan is. De uitkomst volgt in het voorjaar van 2025.

Het kabinet sorteert voor op nog diverse andere opties… of houdt die open

Het kabinet lijkt bereid om het advies van de bedrijfsarts leidend te maken bij toetsing van de inspanningen voor re-integratie. Het signaleert dat dit onderdeel is van alle 3 de OCTAS-varianten.
Er komt geen plan voor beperking van de loondoorbetalingsplicht bij ziekte van 2 naar 1 jaar, want dit pakt volgens onderzoek ongunstig uit voor de werkgelegenheid en de werkgeverslasten.
Er komt een Interdepartementaal Beleidsonderzoek (IBO) naar factoren die bijdragen aan de groeiende WIA-instroom en mogelijkheden om deze te remmen.
Voor de beoordelingscapaciteit bij UWV gelden de OCTAS-aanbevelingen als uitgangspunt. De Kamerbrief doet geen definitieve uitspraak over verlenging van de maatregel WIA 60-plus.
Alle maatregelen samen moeten ruimte bieden voor nieuwe ambities, waaronder in elk geval invoering van een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen.

Er is ook beweging bij toeslagen, de Participatiewet en de Wajong

Vereenvoudiging van de inkomensondersteuning vindt behalve per regeling ook domein overstijgend plaats, onder meer via het harmoniseren en standaardiseren van begrippen.
Het kabinet werkt samen met gemeenten en andere partijen vóór de zomer opties uit voor verbeteringen voor mensen zonder of met beperkt arbeidsvermogen in de Participatiewet.
Na de zomer moeten resultaten bekend worden van een onderzoek naar voor- en nadelen van regelmatig contact met Wajongers die duurzaam geen arbeidsvermogen hebben.
Voor mensen bij wie de Wajong-aanvraag is afgewezen werken kabinet, UWV en gemeenten aan betere overdracht en meer praktische en financiële ondersteuning.

Meer weten?

Raadpleeg de Kamerbrief over opvolging van OCTAS-maatregelen en de bijbehorende beslisnota’s.
Bekijk de fichebundel OCTAS met beschrijvingen van de effecten van alle maatregelen.
Lees de reflectie op OCTAS-varianten.
Bekijk het overzicht van OCTAS-maatregelen die op korte termijn zijn uit te voeren.
Bekijk de OCTAS-eindrapportage.
Bekijk het onderzoeksrapport Effecten van een kortere WGA-premiedifferentiatie.
Bekijk de 35-minrapporten Wel ziek, geen WIA, Evaluatie van AG-dienstverlening aan 35-minners en Afgewezen voor een WIA-uitkering: tussen wal en schip?