Veel kritiek op WIA-herstelplan, maar vraag is of UWV wel beter kán

De manier waarop UWV fouten bij de Wet WIA wil herstellen, leidt tot groeiende kritiek. Met name de keuze om alleen fouten rond de berekening van het dagloon en van na 2020 te herstellen ligt bij velen gevoelig. Volgens de Algemene Rekenkamer is UWV echter eenvoudigweg niet tot meer in staat. Het kabinet lijkt mede hierdoor vast te houden aan de beperkte scope. Ook komen er nieuwe noodmaatregelen voor ontlasting van de publieke uitvoering.

Dit weten we nu over de inrichting van de hersteloperatie

Een recente Kamerbrief over de hersteloperatie benadrukt dat de menselijke maat centraal staat. Het kabinet meldt bijvoorbeeld dat UWV na moet gaan of nabetalingen bij een oorspronkelijk te laag vastgestelde uitkering mensen niet in de problemen kunnen brengen.

Leidend bij het beoordelen van eventuele terugvordering is of de WIA-uitkering hoger uitviel dan het eerdere loon. In deze situatie bekijkt UWV per dossier of het iemand redelijkerwijs duidelijk had kunnen zijn dat de uitkering te hoog was.

De Kamerbrief en een persbericht van UWV melden beide dat controle plaatsvindt van in totaal zo’n 43.000 dossiers. Het gaat hierbij uitsluitend om mogelijke fouten bij berekening van het dagloon van na 2020. Ook geeft UWV prioriteit aan lopende uitkeringen, al beëindigde uitkeringen laat het voorlopig links liggen.

Uit antwoorden op Kamervragen blijkt dat UWV wel meerdere problemen rond het WIA-dagloon aanpakt, maar ook dat mogelijke fouten bij het maatmanloon niet op het lijstje staan. Op 3 april werd duidelijk dat het beantwoorden van Kamervragen hierover van GroenLinks-PvdA en CDA meer tijd kost dan de gebruikelijke termijn van 3 weken.

Volgens het persbericht van UWV vinden de controles handmatig plaats. UWV meldt hierin ook dat nieuwe kwaliteitscontroles zijn geïmplementeerd om herhaling van fouten te voorkomen. Minister Van Hijum sprak in een Kamerdebat van 16 april de verwachting uit dat het herstellen van fouten 2 jaar gaat duren.

De kritiek op de beperkte scope neemt toe

Werkgeversverenigingen VNO-NCW en MKB-Nederland roepen in een brief op tot herziening van de WIA-hersteloperatie van UWV. Zij bepleiten om het in één keer goed te doen, in plaats van fouten met uiteenlopende oorzaken na elkaar aan te pakken. Ook willen ze dat UWV aan de voorkant inventariseert wat de gevolgen zijn voor werkgevers, verzekeraars en pensioenfondsen.

De werkgevers vrezen verder dat de hersteloperatie zorgt voor roofbouw op andere wettelijke UWV-taken. Ze willen een grondig onderzoek naar de onderliggende oorzaken van gemaakte fouten, om problemen in de toekomst te voorkomen. Ook plaatsen ze een kanttekening bij de wens om de WIA te vereenvoudigen: tot 2020 was de complexiteit kennelijk geen probleem.

Ook veel partijen in de Tweede Kamer zijn kritisch, zo bleek tijdens het debat van 16 april. Vanuit de oppositie werd de vrees uitgesproken dat er ‘nog meer lijken uit de kast komen’ die om herstel vragen. Ook klonken waarschuwingen over een overbelasting van de rechtspraak. GroenLinks-PvdA opperde om gedupeerden de alternatieve optie van eenmalig € 5.000 aan te bieden.

Opvallend is dat ook coalitiepartijen NSC en VVD kritische geluiden lieten horen. NSC vraagt om een totaalplan van aanpak en herstel van álle fouten, ook bij sociaal-medische beoordelingen. De VVD wil dat bij herstel zorgvuldigheid vooropstaat en pleit voor aandacht voor mogelijke premieverhogingen voor werkgevers.

Algemene Rekenkamer acht UWV niet in staat tot volledig herstel

De Algemene Rekenkamer acht UWV volgens een nieuw rapport niet in staat om álle fouten rond WIA-uitkeringen te herstellen, zoals een deel van de Tweede Kamer wil.

Fouten in sociaal-medische beoordelingen zijn bijvoorbeeld alleen te corrigeren met herbeoordelingen. Deze daadwerkelijk uitvoeren is volgens de Rekenkamer voor UWV echter niet uitvoerbaar. ‘We constateerden in 2022 immers al dat de reguliere uitvoering van sociaal-medisch beoordelen WIA niet meer uitvoerbaar is.’

Het rapport oordeelt hard over de gebrekkige kwaliteitsstructuur die ten grondslag lag aan WIA-fouten bij UWV. ‘Het UWV had niet in de gaten dat het waarschijnlijk in tienduizenden gevallen misging bij het berekenen van uitkeringen (WIA). Signalen werden niet opgemerkt.’

Het kabinet kiest voor nieuwe noodmaatregelen

Reparaties en noodmaatregelen bij UWV domineren de plannen die het ministerie van SZW presenteerde bij de voorjaarsnota 2025. Voor kwaliteitsverbetering en het herstellen van fouten is incidenteel (tot en met 2030) bijna € 500 miljoen en structureel € 91 miljoen gereserveerd.

Het kabinet voert de vereenvoudigde WIA-beoordeling 60-plussers opnieuw in, zet in op versterking van UWV en reserveert geld voor het kwijtschelden van WIA-voorschotten. In totaal is met deze drie thema’s incidenteel € 682 miljoen en structureel € 130 miljoen gemoeid.

Bij verbetering van het stelsel voor arbeidsongeschiktheid ligt de focus op de korte termijn op het beperken van achterstanden bij WIA-beoordelingen. De structurele reservering hiervoor bedraagt bijna € 200 miljoen en gaat uit van een opbouw gedurende 50 jaar.

Het kabinet zet ook in op verkorting van de WW-duur in 2027 van 24 naar 18 maanden. Normaal gesproken betekent dit ook verkorting van de aan WW-rechten gekoppelde loongerelateerde WGA-uitkering. De uitwerking van deze maatregel moet klaar zijn voor de zomer.

Meer weten?

Bekijk de recente Kamerbrief, het persbericht van UWV en de antwoorden op Kamervragen over de hersteloperatie.

Lees de uitstelbrieven over het beantwoorden van Kamervragen van GroenLinks-PvdA en CDA.

Lees een beknopt verslag van het Kamerdebat van 16 april.

Bekijk de brief van werkgeversverenigingen VNO-NCW en MKB-Nederland.

Bekijk het nieuwe rapport van de Algemene Rekenkamer over uitvoerbaarheid van de WIA.

Lees de plannen die het ministerie van SZW presenteerde bij de voorjaarsnota 2025.