Plan voor selectieve herstelactie WIA

UWV en kabinet presenteren plan voor selectieve herstelactie WIA

Omdat álle WIA-fouten opsporen en herstellen niet haalbaar is, kiest UWV voor een gerichte en selectieve aanpak. Mogelijke fouten bij medische en arbeidsdeskundige beoordelingen blijven hierbij ongemoeid. Wel vindt correctie plaats van administratief verkeerd berekende uitkeringen. Hierbij ligt de focus op uitkeringen die zijn vastgesteld in de periode 2020-2024 en op 3.000 mensen die zich met mogelijke fouten bij UWV hebben gemeld.

Dit zijn enkele belangrijke conclusies die te trekken zijn nu UWV en het kabinet hun plannen voor het herstellen van fouten rond WIA-uitkeringen hebben gepresenteerd. De informatie is beschikbaar via een persbericht, nieuwsbericht, reactie op berichtgeving en verbeteraanpak van UWV en een Kamerbrief van minister Van Hijum (SZW). Een overzicht op hoofdlijnen:

UWV gaat niet álles onderzoeken en herstellen

Om te voorkomen dat de uitvoering wegens capaciteitsgebrek volledig vastloopt, maakt UWV de fundamentele keuze niet álles uit te zoeken en te herstellen.
De uitvoeringsinstelling gaat geen onderzoek doen naar dossiers met mogelijke fouten bij medische en arbeidsdeskundige beoordelingen. Het onderzoek focust op administratieve fouten die een te hoge of te lage uitkering opleveren, zoals een verkeerde dagloonberekening.
UWV checkt niet álle uitkeringen op zulke fouten, maar brengt met steekproeven foutgevoelige situaties in kaart. Op basis van de uitkomsten kiest de uitvoeringsinstellingen welke dossiers ze onderzoekt om fouten op te sporen en te herstellen.
De eerste focus ligt op een groep van 3.000 mensen die contact hebben gezocht met UWV en hebben aangegeven dat er bij hen mogelijk een fout is gemaakt.
Daarnaast focust UWV op uitkeringen die zijn vastgesteld in de periode 2020-2024. Terwijl toen een (veel) kleiner aantal steekproeven plaatsvond dan voorheen, kwamen hieruit juist meer fouten dan normaal naar voren die gevolgen hebben voor de hoogte en duur van uitkeringen. UWV heeft destijds echter niets met dit signaal gedaan.
De aanpak is getoetst door de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur. Zij onderschrijven de aanpak en de zorgvuldigheid.
Het is de bedoeling om de correctie van uitkeringen voor de zomer van 2026 af te ronden.

Werknemers krijgen voorrang in de communicatie en ondersteuning

Op dit moment kan UWV alleen aangeven dat het de WIA-uitkering van tussen de 25.000 en 50.000 mensen zal moeten corrigeren. De komende maanden moet deze grove bandbreedte via de geplande steekproeven en selecties steeds kleiner, preciezer en betrouwbaarder worden.
In het eerste kwartaal van 2025 wil UWV aan WIA-gerechtigden kunnen melden of zij tot de mensen behoren bij wie de uitvoeringsinstelling daadwerkelijk fouten gaat opsporen en corrigeren. Vanaf het tweede kwartaal moet vervolgens een eerste groep mensen meer duidelijkheid krijgen in hoeverre zij daadwerkelijk te veel of te weinig hebben ontvangen.
Voor cliënten die hier behoefte aan hebben, regelt UWV persoonlijke ondersteuning via cliëntondersteuners.
Andere belanghebbenden, zoals werkgevers, verzekeraars en pensioenfondsen, zullen meer geduld moeten hebben. UWV wil eerst meer inzicht hebben in de omvang van de gemaakte fouten voordat het aangeeft wat de hersteloperatie voor hen betekent. De komende periode onderzoeken UWV, SZW en de betrokken partijen al wel de verschillende scenario’s.

UWV en SZW sluiten terugvorderingen vrijwel volledig uit

Heeft een werknemer te weinig WIA-uitkering ontvangen, dan gaat UWV over tot correctie en een nabetaling. Het overlegt hierbij met de cliënt om gevolgen van verrekening met belastingen en toeslagen zo beperkt mogelijk te houden. Nadelige effecten volledig uitsluiten is niet haalbaar.
UWV brengt vooraf per dossier de gevolgen in kaart en legt de keuzes rond de nabetaling altijd voor aan de cliënt. Mogelijkheden zijn bijvoorbeeld toepassing van een eindheffing en uitbetaling op een later tijdstip of in termijnen.
Heeft een werknemer te veel uitkering ontvangen, dan gaat UWV over tot correctie voor de toekomst. Hierbij hanteert het een overgangsperiode van twee maanden. Ook krijgen cliënten ondersteuning na de aanpassing.
Het uitgangspunt is om te hoog vastgestelde uitkeringsbedragen uit het verleden niet terug te vorderen, tenzij er sprake is van bewuste fraude of iemand heel duidelijk veel te veel heeft ontvangen.
Mogelijk zien SZW en UWV zelfs volledig van terugvorderen af. Zij voeren hiervoor een afweging uit op doelmatigheidsgronden: weegt het aantal gevallen op tegen de impact die terugvorderen heeft op de uitvoerbaarheid en de kosten?

Dagloonfouten zijn het grootste euvel en spelen ook bij de WW en de Ziektewet

UWV heeft een eerste steekproef uitgevoerd bij de circa 200.000 lopende WIA-uitkeringen die sinds 2020 zijn vastgesteld. Hieruit blijkt dat de meeste fouten zitten bij de dagloonberekening en de juiste toekenning van het soort WIA waar iemand recht op heeft.
Er zijn ook fouten vastgesteld bij de Werkloosheidswet (WW), Ziektewet (ZW) en Wajong. Bij de WW maakt UWV in de foutgevoelige processen in 10% van de dossiers een fout. Bij de ZW is dat 7% en bij de Wajong 5%. Niet al deze fouten hebben financiële consequenties voor de cliënt.
Bij de WW kent UWV in totaal 2% van het geld verkeerd toe. Bij de ZW is dat 2,1% en bij de Wajong 0%. Dit laatste komt waarschijnlijk doordat het dagloon bij de Wajong geen rol speelt: de uitkering is standaard een percentage van het minimumloon. Bij de overige uitkeringen zit de grootste foutgevoeligheid volgens UWV bij de dagloonberekening.
In zijn Kamerbrief spreekt minister Van Hijum desondanks zorgen uit over de kwaliteit bij de Wajong. Doordat de kwaliteitscontroles in de jaren 2020-2023 sterk zijn afgeschaald, is er geen betrouwbaar beeld van de kwaliteit van Wajong beoordelingen over die jaren.
Een niet-representatieve evaluatie van de sociaal medische centra uit 2024 geeft een gemiddeld foutpercentage van 10%. Ook is bij veel beoordelingen niet duidelijk hoe deze tot stand zijn gekomen. Aanvullend onderzoek moet helderheid scheppen.

UWV voert een nieuw kwaliteitssysteem in voor de WIA

UWV gaat op korte termijn meerdere aanpassingen in interne processen doorvoeren, zoals versnelde IT-verbeteringen en personeelsbeleid. Daarnaast vindt per direct een aanscherping plaats van het landelijke control- en auditsysteem.
In oktober 2024 zijn de inrichting en uitvoering gestart van een nieuw kwaliteitssysteem voor de WIA-beoordeling. Dit voorziet in controles van de kwaliteit bij de administratieve, medische en arbeidsdeskundige beoordeling en bij de dagloonberekening. Het nieuwe systeem moet op korte termijn zorgen voor verbetering op het gebied van tijdige signalering en snel herstel van fouten.
Bij deze Metingen Operationele Kwaliteit (MOK) ligt de focus in eerste instantie op de beoordelingen die plaatsvinden aan het einde van de WIA-wachttijd en op de Wajong. Onderzoek naar WIA-herbeoordelingen en de Ziektewet volgt later.

Meer weten?

Bekijk het persbericht, het nieuwsbericht, de reactie op berichtgeving en de verbeteraanpak van UWV.
Lees de Kamerbrief van minister Van Hijum (SZW).
Het RSC publiceerde in september een Kennispaper over de fouten bij uitkeringen en WIA-beoordelingen. In oktober voegden we hier een praktisch overzicht van gevolgen en werkingsprincipes aan toe.